A Bouzada, fotógrafo e amigo.

A Quiñas, amigo.

A Loliño, Javino, Michel, Pablo, Toño e Chapi que estábades alí e viaxamos xuntos na amizade desde a infancia .

A unha inmensa lista de amizades.

Os amigos que se contan cos dedos dunha man.

 

 

 

 

Creo que esta xa é a quinta vez que me quedo mirando na pantalla do portátil o parpadeo do cursor durante un bó anaco. Levo varios días en branco, imaxinando a cantidade de folios que tería desperdiciado se tivese que escribir sobre papel. Xa lles falei de esa música que moitas veces nos acompaña no subconsciente como si estívesemos poñendo unha banda sonora a nosa vida. Agora mesmo na miña cabeza non paro de escoitar a Robbie Williams e o seu tema “Feel”, por certo aquí non pode entrar a SGAE, ¡joder que mala sorte ehhh! Nunca se pode ser dono de todo, salvo do corazón que sempre pertence a alguén. Algo avancei porque gracias a música conseguín atopar un título e, vaia, non foi o señor Williams quen tivo o infortunio de dar nome a este paupérrimo texto. Si do que lles vou a contar me asalta un primeiro recordo é o Renault 18 ranchera de cor verde que tiña Oscar, Quiñas.

 

Foi él quen me levou até o rio. Nin tan siquera me ven a memoria eses intres nos que colles a piragua, a cargas no coche e axustas as cinchas as barras portabultos mentras explicas cal é a túa intención. Semella que non houbo nada diso antes, que todo aparece alí abaixo no malecón do campo da feira, a punto de baixar do coche cando vemos aparecer a Loliño apurando a freada, manipulando a manivela da ventá, manexar con destreza o volante e poñerse a nosa par para interesarse pola idea que levábamos. Cando escoitou o que iba a facer, espontáneamente, característico nel, soltou que na Ponte Vella o río sí que estaba de medo e que alí era donde había que ir si quería preciarme de ter algo bo que contar. O meu obxetivo era descender o Barcala até a desembocadura no Tambre. Non era moito percorrido pero o río iba desbordado, chocolateado con grandes pinceladas de nata que conceden as correntes nos treitos donde se moven e baten con máis furia. Son as “augas brancas”. Pero claro, ante ese comentario e as gañas de gran aventura, non me deron tempo a un atisbo de dúbida respecto a onde había que dirixirse.

​

​

Encantaríame dicirlle que viaxei a un lugar lonxano para descender por un curso de auga que ninguén fixera antes, pero vai ser que non, alomenos polo de agora, pero onde mellor que na casa para iniciarse na aventura ou na imprudencia, perseguindo aquela idea dun neno troiteiro que soñaba verse en situacións difíciles.

​

A tarde estaba escura, plomiza. Eran preto das catro cando cambiamos de rumbo na procura do destino indicado. Xa eran moitos días seguidos chovendo e todos sabemos como as gasta o Tambre na Ponte Maceira. Naquel tempo tiñamos por costume parar todos no bar Porto. Tan pronto escoitaron o da Ponte Vella ninguén o pensou. Todos viñeron detrás en caravana. Había quen dicía que era unha tolemia e había quen dicía que eu era quen de baixar por alí. Todos eramos, somos, moi amigos e todos fomos insensatos. Estaba Bou, coa sua cámara réflex Canon para deixar inmortalizado e documentado o que se iba a vivir, pero eso tamén tivo a súa historia. As veces xúntase todo nun coctel sen entender o cóctel, sen entender moi ben quen ou qué move os fios do que realmente somos e nos sucede na vida. Verdadeiramente unhas marionetas sen un guión establecido para cada día, para cada hora. Esa é a aventura de vivir porque como a caixa de bombons de Forrest Gump, nunca sabes realmente o que che vai tocar. Pois, por exemplo, dentro de dez minutos. Todo pode cambiar en moi pouco tempo, todo.

​

​

Pedínlle a Quiñas que detivese o coche e así o fixeron tamén os que viñan detrás. Baixamos e botamos unha ollada desde a Ponte. A presa era unha rampa inmensa e perfecta, propiciada por un volume extraordinario de auga. Había que sumar a inexperiencia e o material enormemente inapropiado para tal cometido, sen embargo a euforia superaba todo aquelo. Estudiei cal era o mellor sitio para descendela e pareceume que o lugar idóneo ubicábase entre a metade da presa e a casa do restaurante, xusto onde menos debía, xusto entre unhas pedras que se poden ver cando o río está baixo. Nun primeiro momento a miña idea foise cara o lado dos muiños pero poiden observar perfectamente o rebufo que se forma na recepción da fervenza, percibindo de antemán un risco e un contratempo de consecuencias fatais. Estaba decidido. Bouzada fixo tamén o seu estudio despois de que falásemos entre os dous cal sería a mellor posición para capturar unhas boas imaxes. E así quedou todo definido.

Subimos de novo o coche de Quiñas porque convín sair un pouco máis arriba, aproveitando a comodidade de “embarcar” que ofrecen as leiras que caen da carretera que vai a Lens. Connosco veu Pablo e Bouzada que viña para certificar con fotos cando comenza unha historia. Os demáis buscaron onde aparcar na ponte porque ese era o palco perfecto para ver a traxicomedia que estaba a punto de xestarse.

​

​

Soltamos unhas risas, accedín o interior da piragua e adiqueime a remar un pouco quentando motores nun frio e húmido vinteoito de xaneiro de 1995. Tampouco enredei moito, un par de voltas mentras eles voltaban cara a Ponte e Bou se colocaba no sitio que miráramos de antemán. Eu sinxelamente deixeime levar pola forte corrente, acompañándoa con paladas suaves como se di no argot, tranquilo, anticipándome coa ollada a ese instante no que te vas a atopar cara a cara co perigo. En apenas un par de minutos veste a moi escasos metros de aquelo que imaxinaba factible e que a realidade preséntacho ben distinto. Daste conta de que a cousa realmente é difícil, que o material non é o axeitado pero era o que tiña e as gañas de aventura superaban calqueira deficiencia. Percibes que a volta atrás faise imposible porque eso suporía unha entrada ladeada e incontrolada na caída da fervenza e sen ter unha soa posibilidade de sair. Non hai tempo a un suspiro, nin tan siquera a perder o tipo, estou na caída da auga, no medio dunha inmensidade líquida. Nun segundo das conta da situación e observas que o rebufo que se forma ó final é impresionante. O impulso é considerable, remo con tódalas miñas forzas augas abaixo porque sei que a única maneira posible de sair é a velocidade. Eu non sería quen pero insisto que o material tampouco era o axeitado. O cubrebañeiras que levo non é máis que un plástico, rachado por dous sitios e o máis semellante a unha bolsa de lixo que serve para pechar o piragüista no kaiac, pero o meu só servía para remar en augas tranquilas; para as augas bravas son de neopreno, moi axustados o piragüista e a piragua para que en caso de caída che permite realizar unha manobra que se chama “esquimotaje” que significa gañar a posición en caso de volteo e estar sumerxido cabeza abaixo. Da miña indumentaria… nada de traxe de neopreno, nin casco, nin chaleco técnico. Só unha lycra de atletismo, un maillot de ciclismo e un chaleco de flotación. Da embarcación decir que as piraguas de augas bravas son máis pequenas, con formas para afrontar as correntes e os saltos nos ríos complicados, de dimensións reducidas para dominalas fácilmente e para entrar mellor nos pasos estreitos ou moi redondeadas para cursos fluviais de gran volumen. Ese é o material que teño agora e co que descendín ríos de augas turbulentas, encaixados e difíciles pola xeografía galega.

A piragua que levei o Tambre aquel día era un kaiac de mar, longo e nada dócil no manexo. Eu levaba esa ilusión e ese valor que concede a ignorancia. Venme o recordo unha cita de montaña. "Coraggio Stefano, sempre coraggio", díxolle Claudio Corti na cara norte do Eiger, nos Alpes Suizos.

​

​

A forza da auga atrápame, arráncame da piragua e literalmente aplástame, lévame o fondo. Son un trapo e o kaiac a tona dunha pipa.

 

¿Poden verse metidos nunha lavadora facendo o centrifugado? O rebufo xoga conmigo. Aparecín do fondo mirando a ponte e tiven tal vez dous segundos para ver como os meus amigos corrían sen saber moi ben a onde ir, pero decatándose de que a cousa podía ser grave, moi grave. Dous segundos para coller unha bocanada de aire antes de sentir como de novo te arrastra o fondo. Braceas buscando ese aire. O impulso que che sumerxe impúlsache de novo a superficie. Outra vez un par de segundos, tal vez tres. Volves a coller aire porque sintes que a forza da auga lévate de novo a profundidade. Creo que o maldito plástico traballa como unha especie de vela e axuda a irme cara o fondo. Non vexo nada. Non sinto nada, non penso en nada. Unha terceira vez. Xa non vexo a ninguén, só auga, auga enriba de mín. Unha cuarta vez. Estou canso da loita, a auga está xelada. De cada ocasión a capacidade que teño para roubar un pouco de aire e levala os meus pulmóns é máis pequena. Venme un recordo, facía dez días fora o enterro da miña avoa de Broño. Chamábase Socorro, ¿e de risa verdade? Pero creo que me salvou. Pódenme creer ou non, resultame indiferente iso. Estaba esgotado, non me quedaba moito e só pensei unha cousa, que a Ponte era un sitio moi bonito para morrer e que alí se me iba a rematar todo.

​

 

Como dixo Jeanmí Asselin, un periodista e alpinista francés: Resulta paradóxico, "os lugares máis fermosos poden ser o decorado de dramas dolorosos e terribles". E este creín que iba a ser o meu. Abandoneime. Deixei de bracear.

 

- Aquí te quedas chaval, xogaches unha mala partida - foi a frase que retumbou nos meus adentros.

 

Un segundo, dous, pode ser moi pouco tempo ou unha eternidade. De repente apareceume a pirauga diante dos ollos, metidos os dous entre aquela masa de auga, no fondo, con moi escasa visibilidade. Xurde o instinto de agarrarse a algo cando as cousas están mal. É increíble, a pirauga ten cinco metros e podería aparecer por calqueira parte, polo proa ou popa, polo fondo liso; pero diante dos meus ollos aparece o burato da bañeira, o lugar por donde te introduces, con un borde perfecto, como unha asa. E agarraste, agarraste a vida, a unha oportunidade. . Penso que entre a pirauga e eu conseguimos facer unha “peza” extrana, de dimensións axeitadas ou rocambolescas para atopar unha desas correntes. Sinto que marcho con ela cara o fondo, arrastrado como un Titanic pero neste caso atopamos o que se chama un tubo de auga que te expulsa do rebufo desde a profundidade do río.

​

Contáronme despois que mentras estivemos alí, non me movera do sitio, nin un metro. Que de pronto aparecía de proa a piragua como desaparecía eu e así catro veces, como un tiovivo salvaxe. Que despois desaparecemos, que foron os momentos máis difíciles para os meus amigos que estaban fora vivindo a sua desesperación. De pronto, casi debaixo da ponte, xurde primeiro a pirauga, e despois eu.

Son creente. Iesvs Nazarenvs Rex Ivdaeorvm, pero non lles vou a falar de túneles de luz, nin de contactos extremos. O único que lles podo dicir que é o mesmo que cando un se queda dormido, que sentín tranquilidade, que cando saín a superficie no meu sono collín instintivamente aire. Non o sei, pero non tiña forzas para nada, pero sí que empecei a vomitar auga, a toser e a escoitar que berraban dende as beiras e do alto da ponte. Eu non era quen de mover un dedo, se non estaba morto pouco lle debeu de faltar. Deixei que a corrente me levara e co medo a que levase a un remuíño que hai xusto debaixo da ponte e que si caía nel non me quedaba un alento para loitar. Paseino moi preto pero paseino. A uns douscentos metros da ponte o rio facía un remanso, empecei a sentirme ben, a soltar un sorriso, a sentir como respiro. Breathe é un tema de Midge Ure, escoiteno. Así me sentín ainda que a canción compúsoxe uns anos despois. Javino esperábame agarrado as polas dun aveneiro. Con él estaban todos, anímandome a que fixera un pequeno esforzo e nadase cara aquel remanso. Botou a man o chaleco e arrastroume a beira. Tiña frio, moito frio. Quiñas trouxome as mantas que utilizaba para cubrir os electrodomésticos e os mobles pequenos que trasladaban no enorme maleteiro do R18 ranchera. 

​

​

Que lle den a canoa, pensei. Pero a tarde non rematara. Despois daquela temeridade, Bou e Pablo saltaron da ponte nova para rescatar o kaiac. A corrente arrastrounos sen oportunidade de gañar ninguna das beiras. Levounos até unha zona do río que se coñece como o “Canal de Feiraco”. Alí hai unhas árbores que forman unha diminuta e delgada illa. Alí quedaron durante tres horas, en calzoncillos, un vinteoito de Xaneiro, con un frio que pelaba até que foron rescatados ó terceiro intento por unha zodiac de Protección Civil de Noia, despois de montar un operativo que encheu de curiosos ámbalas beiras do Tambre.

​

As seis da tarde de fai agora vinte e cinco anos corría o rumor por Negreira que o da tenda de Deportes Moa morrera afogado na Ponte Maceira e que o andaban a buscar na Barquiña. Miña nai enterouse do sucedido tres días despois na cola do supermercado, cando unha amiga lle preguntou que tal estaba e que vaia susto que lles dera o outro día. Xa poden imaxinar cando se atopou conmigo…

Bou explicoume que a cámara de fotos deixou de funcionar xusto cando empezaba a descender pola fervenza, de feito a derradeira foto está xusto a uns escasos tres metros antes de iniciar o salto. Ainda hoxe falamos daquel detalle e da casualidade do momento.

Aquela noite sentín a necesidade de chamar a unha porta e chorar no hombreiro dunha persoa a que tiña moita estima.

​

Non hai unha sen duas. O tempo pasa e dígolles o que din moitos, que sin necesidade de arriscar nada, vivimos de prestado, que o latexo do corazón é moi efímero. Dígollo con coñecemento de causa, non por ver a morte de preto, senon por collela nos meus brazos e darte conta que nun so segundo todo cambia. Por eso sempre intento ter un sorriso, admirar as montañas e paisaxes fermosas, saborear a vida, por ter conmigo esa fervenza que se fixo dona do meu corazón. Por ter algo de persoa.

​

​

Sinxelamente respiro. BREATHE, Midge Ure.